Nikolai Myaskovsky - Cello Concerto in C minor, Op. 66

Nikolai Myaskovsky thập niên 1940

Concerto cho cello duy nhất của Myaskovsky được viết trong 3 tháng cuối năm 1944, đề tặng Svyatoslav Knushevitsky, và được công diễn lần đầu 17 tháng 3 năm 1945 tại Moscow. Tuy nhiên bản thu âm đầu tiên lại được thực hiện bởi Rostropovich năm 1956

Concerto giọng Đô thứ là một trong những sáng tác mềm mại và đáng yêu nhất của Myaskovsky, sử dụng dàn nhạc với thành phần và số lượng rất giống với Piano concerto số 1 của Brahms - gồm bộ đôi kèn gỗ, 4 kèn cor, 2 trumpet, timpani, và dàn giây - tuy nhiên có rất ít yếu tố động lượng và cấu trúc quy mô như concerto của Brahms. Nếu Myaskovsky có ý phần nào phản ánh tâm trạng cá nhân về cuộc chiến tranh đang diễn ra, thì đó là cảm giác u buồn và an ủi xoa dịu về cuối, hơn là cảm xúc giận giữ. Tác phẩm chia làm 2 chương có độ dài tương đương, tổng thời lượng kéo dài khoảng nửa giờ.

1.Lento ma non troppo - Adante - Tempo I
2.Allegro vivace - Piu marcato - Meni mosso - Tempo I

Svyatoslav Knushevitsky cùng Oistrakh, Lev Oborin

Tác phẩm bắt đầu với một đoạn Lento dồn nét vừa phải, giai điệu mở đầu bi ai, có phần dè dặt, tô điểm bằng tông màu tối bởi dàn dây và bassoon (kèn fagot), tất cả dẫn đến đoạn giai điệu chủ đề tuyệt đẹp của cello chực chờ được hé lộ - đây là điểm nhấn đặc biệt ấn tượng ngay từ những phút đầu khiến người nghe khó có thể quên, có thể nói chính là thứ mà khiến Cello concerto của Myaskovsky thiết lập được chỗ đứng trong bản đồ âm nhạc. Sáo và oboe dần hòa thêm chút sắc thái tươi sáng. Thay vì hướng tới những đoạn kỹ thuật phức tạp, trưng trổ vốn phải có, vai trò của cello ở chương đầu chỉ là đưa ra và giữ vững tuyến giai điệu chính, với những biến đổi vừa phải, chính nhờ vẻ đơn giản, tự nhiên vừa phải đó mà vẻ đẹp và sự lôi cuốn của giai điệu chủ đề trở nên chân thành đến khó quên. Nghệ sĩ độc tấu chỉ được phô diễn đôi chút với đoạn cadenza ngắn ở cuối chương 1.

Chương 2, allegro vivace, mở đầu với chủ đề tiết tấu nhanh gần với vũ khúc dân gian tarantella (nhịp 6/8), nơi cello mang đến thêm một chủ đề dân gian. Những yếu tố đa dạng được đan dệt vào nhau làm nên một phức hợp âm nhạc. Sau một cadenza dành cho cello, dàn kèn đồng đưa người nghe tới đoạn tái hiện đầy đam mê dựa trên chủ đề mở đầu chương 1 (có phần trang nghiêm đánh dấu bởi timpani gây xáo động). Những nét giai điệu bi ai của chủ đề mở đầu lại thêm một lần được xuất hiện trọn vẹn, và rồi tác phẩm kết thúc trong âm thanh dịu nhẹ, yên bình, ở giọng Đô trưởng.

Myaskovsky và Khachaturian (một trong những học trò xuất sắc của Myaskovsky), ảnh năm 1933 

Cello concerto giọng Đô thứ op.66, cùng với Symphony số 21 (1940) đều giành giải Stalin trong thập niên 1940. Myaskovsky cũng nằm trong danh sách các nhạc sĩ bị đánh trong giai đoạn chống "chủ nghĩa hình thức" (formalism) diễn ra năm 1948, chỉ 2 năm trước khi ông qua đời.

Lê Long/ nhaccodien.vn  - Dựa theo Chris Morrison trên Allmusic