Ảnh: Chi tiết tượng Pieta - Michel Angelo - Nguồn Internet
-
Có thể nói với Mass xi thứ, công việc của Bach phần lớn là biên soạn chứ không phải sáng tác. Tác phẩm được tạo nên từ 3 bản mass mà Bach đã viết trong các giai đoạn trước đó: Một Sanctus từ năm 1724, một Kyrie và Gloria soạn cho Dresden năm 1733. Các yếu tố âm nhạc còn lại đa phần cũng được góp nhặt từ các cantata đã có sẵn, và chỉ có một vài đoạn là được sáng tác riêng trong quá trình hoàn thiện Mass xi thứ, diễn ra vào những năm cuối đời của nhạc sĩ. Coi như ông đã chọn lọc và tạo ra một tác phẩm tổng kết tất cả những phong cách chorus và aria (hợp xướng và ca khúc) nhạc sĩ đã nghiên cứu trong suốt sự nghiệp: ông rút ra những phần hay nhất trong các cantata bằng tiếng Đức của mình, bảo tồn nó bằng cách sắp xếp chúng thành một thể thống nhất được hát bằng tiếng Latin, ngôn ngữ có tính chất nguyên bản và phổ quát, mãi mãi với thời gian hơn tất cả các ngôn ngữ khác.
-
Mass xi thứ tuyệt vời không chỉ ở sự đa dạng, mà tài năng của Bach thể hiện trong khả năng gắn kết các chương nhạc vốn từ nhiều nguồn hỗn tạp, thống nhất chúng lại dưới phần lời được viết mới, trở thành một tác phẩm quy mô ở trạng thái gắn kết hoàn hảo, không tì vết.
-
Ai có thể đoán được rằng âm nhạc bi thương của phần Crucifixus được rút ra từ cantata Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen (BWV12) (Khóc than, tuyệt vọng) đã ra đời từ 30 năm trước đó, giờ đây được tiếp nối bằng sự tái sinh huy hoàng (chương 6. Et resurrexit), được đặt trang trọng mang tính biểu tượng hoàn hảo ở trung tâm của phần Credo mà ông đã thiết kế hết sức đăng đối. (Crucifixus là chương thứ 5/9 chương của phần Credo - ND)
-
Ai có thể đoán được rằng âm nhạc bi thương của phần Crucifixus được rút ra từ cantata Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen (BWV12) (Khóc than, tuyệt vọng) đã ra đời từ 30 năm trước đó, giờ đây được tiếp nối bằng sự tái sinh huy hoàng (chương 6. Et resurrexit), được đặt trang trọng mang tính biểu tượng hoàn hảo ở trung tâm của phần Credo mà ông đã thiết kế hết sức đăng đối. (Crucifixus là chương thứ 5/9 chương của phần Credo - ND)
-
Tại sao Bach lại tạo ra một tác phẩm như Mass xi thứ? Trong khi nó không thể được dùng trong bất cứ chương trình hoạt động nào của nhà thờ Lutheran nơi ông đang phục vụ, bởi với thời lượng khoảng 2h đồng hồ là quá dài cho bất kỳ nghi lễ nào của nhà thờ công giáo. Cách giải thích khá thuyết phục là Bach dự tính biến Mass xi thứ trở thành tác phẩm cuối đời tổng kết lại nghệ thuật của ông, một thứ di chúc, di sản âm nhạc vô giá. Do đó mà đa số đều đồng tình coi đây là tác phẩm tham vọng nhất trong tất cả các sáng tác của ông, dù có thể chính ông cũng không nghĩ là nó sẽ được biểu diễn trọn vẹn tất cả các phần trong khi còn sống. Bach đã lựa chọn những gì tốt nhất và truyền lại di sản tối thượng của mình cho chúng ta.
-
Lê Long/ nhaccodien.info/vn trích dịch từ JS BACH A life in 10 masterpieces - Simon Heighes - BBC music magazine số tháng 12/2016.
