Quảng trường nhà hát và nhạc viện St.Petersburg 1913
1919
- Gặp A. Glazunov
- Vào học nhạc viện Petrograd (Petrograd conservstoire)
- Sáng tác Scherzo cho dàn nhạc, Op.1 (‘Scherzo for Orchestra’ op. 1)
(Trích từ D. Shostakovich: “About Time and Myself”).
"Glazunov nói rằng tôi nên theo học sáng tác, và ông thuyết phục bố mẹ tôi nên để tôi học sáng tác đồng thời với piano"
(D. Shostakovich “Tự thuật”, “Sovietskaya Muzyka”, 1966, No.9, p.24).
"Hằng ngày tôi thường phải đi bộ tới nhạc viện. Xe điện không hoạt động hoặc khi nó chạy thì ko có gì đảm bảo và ít nhất là bạn phải chen lấn hết sức khó khăn.
Nhạc viện vào lúc đó rất lạnh vì ko đc sưởi. Trong lớp hoặc trong phòng hoà nhạc mọi người phải mặc nguyên áo khoác... dù với vô vàn khó khăn, nhạc viện vẫn sôi nổi với nhiều hoạt động, với bầu không khí sáng tạo đặc trưng của thời đó...
(D. Shostakovich. “Về chặng đường tôi đã đi qua” “Sovietskaya Muzyka”, 1956, No.9, p.10).
Valerian Bogdanov-Berezovsky:"Shostakovich vào nhạc viện Leningrad vào tháng 9 năm 1919. Lúc đó mới chỉ 13 tuổi. Mẹ cậu dắt tay đến buổi phỏng vấn thi thử, mang theo một tập gồm bản thảo 8 preludes, cũng là tác phẩm mà cậu sẽ biểu diễn.
Mùa thu năm đó rất căng. Thời gian này nói chung là khó khăn mọi mặt. Mọi thứ đổ nát, cuộc nội chiến đang đến cao trào và vào ngày kiểm tra đầu vào (phòng thi ngay đối diện cửa phòng giám đốc nhạc viện) cửa sổ vẫn rung lên trước những đợt pháo từ Kronstadt Fort (pháo đài của Hải quân trên Vịnh Phần Lan gần Petrograd-ND) và các tàu chiến hạm đội Biển đen (Baltic Fleet) đang kìm hãm bước tiến của tướng Yudenich đang cố tiếp cận Petrograd.
Nếu bạn nhìn vào hình ảnh của Shostakovich những năm đó, sẽ khó có thể đoán đúng tuổi của cậu, khi đó trông vẫn như một cậu bé nhưng biểu cảm trên khuôn mắt... ẩn chứa những suy nghĩ chắc chắc và tính cách thâm trầm...
Dù trong bối cảnh rối ren của thời đó, bạn có thể cảm nhận, tin chắc rằng con người bé nhỏ này sẽ làm chủ cuộc sống của cậu ta. Cậu đang lên kế hoạch, xây dựng nó, xác định chắc chắn những hành động cần làm... tất cả những thứ bạn cần có ở một người trưởng thành rắn rỏi.
(Phỏng vấn Berezovsky bởi O. Dvornichenko).
Chân dung Glazunov và Rimsky Korsakov
"Thật tuyệt khi được là một trong những khách mời có mặt tại đây, chứng kiến cảnh một cậu bé với đôi môi mím chặt, một cái mũi hơi khúc khuỷnh, dưới cặp kính lỗi thời bằng khung kim loại bước đi qua căn phòng. Không nói một từ trong lúc nghiêm cẩn chuẩn bị mọi chi tiết trước cây đại dương cầm. Thật tuyệt bởi sự kết hợp của những tương phản kỳ quặc, cậu bé gầy gò này trước đàn piano đột ngột trở nên một nghệ sĩ đầy uy lực đang làm chủ giai điệu bằng với những ngón tay chắc chắn trên phím đàn.
Cậu chơi các sáng tác của chính mình với tinh thần hiện đại mới mẻ, âm nhạc sinh động khi thì giàu tính kịch, với những hoạt cảnh đa dạng và nhiều cảm xúc trái ngược. Khi thì như những cuộc trò chuyện phiếm, tinh nghịch thoảng qua. Và đôi khi giữa đám âm thanh vô điệu tính, nổi lên một giai điệu ấm áp, đưa chúng ta trở về.
Khi màn trình diễn kết thúc, cậu lại lặng lẽ đứng dậy và ngại ngùng quay lại chỗ mẹ, người đang xúc động mỉm cười như thể tràng pháo tay từ khán giả là dành cho chính bà. Khi được khán giả nồng nhiệt yêu cầu chơi tiếp, cậu bé ngồi im trên ghế, 2 tay để lên đùi gần đầu gối, đầu hơi cúi dù ánh mắt vẫn rất lanh lẹ dưới cặp kính, cho đến khi mẹ cậu nói " Thôi nào, Mitya, chơi thêm chút nữa nhé". Mitya sẽ lại đứng dậy và bước đi rất kiểu trẻ con trở lại đàn. Và khi chạm tay vào bàn phím, cậu lại như một người đàn ông trưởng thành.
Những ai có khả năng dự báo tương lai, có thể cảm nhận được Shostakovich rồi sẽ bước vào thế giới đa chiều tinh vi của cậu trước những yêu cầu đa dạng hay thay đổi của thời cuộc.
(Trích “Gorky trong chúng ta” của Konstantin Fedin).
***
1920-1921
- Những năm ở nhạc viện.
- 8 tháng 5 năm 1920: Shostakovich biểu diễn Preludes op.2 tại Triển lãm tranh của Kustodiev tại Trung tâm nghệ thuật (đại loại như Nhà văn hóa của khu vực nhất định - ND)
- Mùa thu năm 1920: Chuyển sang lớp piano của L.Nikolayeva.
- 1921: Buổi trả phỏng vấn đầu tiên đăng trên tờ "Zhizn iskusstva"
Review đầu tiên đăng trên báo về Shostakovich:
"Buổi hoà nhạc của Shostakovich, nhạc sĩ kiêm pianist trẻ, đã gây ấn tượng mạnh lên công chúng. Anh chơi Bach (Prelude và Fugue giọng La giáng cho organ chuyển soạn bởi Liszt) và "Appassionata" của Beethoven. Tiếp theo là những sáng tác của anh. Các tác phẩm thể hiện sự tự tin vào xu hướng âm nhạc hiện đại, rõ ràng anh là một nhac sĩ thấu hiểu nghệ thuật của mình với sự sâu sắc quả quyết, nhạy cảm tinh tế."
(Trích từ bài viết trên báo Zhizn iskusstva, 1921).
Cuộc trò chuyện giữa Glazunov và M. Gorky"Chúng tôi cần thêm khẩu phần thực phẩm nữa. Cho một cậu sinh viên, còn rất trẻ, sinh năm 1906.
Một nghệ sĩ phát triển sớm ư? Violinist, hay pianist?
Một nhà soạn nhạc
Mới 14 tuổi, phần lớn do bà mẹ dạy. Cậu ta vừa cho tôi xem các tác phẩm tự sáng tác.
Anh thích nó chứ?
Khá nổi loạn! Thực ra là thứ nhạc tôi thấy khá khó nghe.
Vậy thì sao anh lại đến đây?
Tôi ko thích những sáng tác đó, nhưng đó ko phải là vấn đề. Rồi thời gian sẽ trả lời, và sắp tới sẽ là thời của những người như cậu ta. Đó sẽ là âm nhạc của tương lai.
Tên là gì vậy?
Shostakovich
(V. Shklovsky. “Once upon a time...”, “Sovietskii pisatel”, Moscow, 1966, p.164).
Lần đầu tôi gặp Dmitri Shostakovich tại nhà chúng tôi... vào 11 tháng 1 năm 1920.
Ban đầu chúng tôi chỉ ngồi im, rồi bắt đầu chơi mô hình tàu hoả. Mitya mau chóng chán và đi về phía piano và đánh phần mởi đầu của Tannhauser
Cậu ta xuất hiện như vẫn thường thấy về sau: chút gì đó xa cách, khó nắm bắt, mơ hồ, mái tóc rối và giấu cặp mắt dưới lớp kính dày.
(Rozanov. “Memories of D.Shostakovich”).
Vào mùa thu chúng tôi kỷ niệm sinh nhật của Mitya...
Glazunov cũng đến ngồi cùng bàn với chúng tôi. Dáng người ông cao lớn kềnh càng và có cách nói chuyện rất thoải mái khiến cho buổi tối trở nên ấm áp và tự nhiên.
Rồi ông muốn mọi người yên lặng để phát biểu, ông có vẻ xúc động trước khi nói
"Tôi chắc rằng chúng ta tụ họp ngày hôm nay để tôn vinh và cầu chúc sức khoẻ cho người nhạc sĩ trẻ.
Rồi ông nhìn về phía Mitya với cái nhìn của người cha, chậm rãi nói
"Chúc sức khoẻ và điều tốt đẹp cho nhạc sĩ với những giao hưởng tương lai"
Rồi ông bắt tay Mitya thật chặt và nồng nhiệt.
(E. Trusova, “Pages of Reminiscences” “Sovietskaya muzyka, 1976, No.9, p.107).
Ảnh phải: Bộ trưởng bộ giáo dục - Lunacharsky và nhà thơ Maiakovsky, 1920s
August 16, 1921
K. Lukashevich:
"Tôi có một đề nghị mong anh có thể tăng khẩu phần ăn cho một cậu bé tài năng nổi bật, một pianist và nhà soạn nhạc. Dmitri Shostakovich, 14 tuổi. Cậu đã thể hiện tài năng đặc biệt từ năm lên 9, có trí nhớ âm nhạc đáng kinh ngạc, cao độ hoàn hảo, có kiến thức rộng về âm nhạc cho piano và đã sáng tác nhiều tác phẩm được biểu diễn rộng rãi trước công chúng. Cậu ta rất chăm chỉ và đang ko ngừng tiến bộ. Trong khi chúng ta đang ở giai đoạn khó khăn, nguy cơ đói ăn hàng ngày đang ảnh hưởng đến sức khoẻ của bọn trẻ mà trong đó có cậu Mitya vô cùng đặc biệt này.
Không đủ dinh dưỡng (cậu ta chưa từng được có sữa, trứng, thịt, đường và nhất là bơ) khiến cậu gầy và nhợt nhạt. Gây ra chứng bồn chồn, và nhất là phải chiu đau đớn từ việc thiếu sắt. Mua Thu đã bắt đầu mà ko có giầy hay quần áo ấm đủ. Chúng tôi lo lắng cho tương lai của cậu.
Dù rất yêu con nhưng cha mẹ và người thân của ko thể lo đủ được những thứ thiết yếu để cậu tiếp tục phát triển tài năng. Cậu sẽ được khẩu phần của sinh viên, nhưng gần đây không còn nhiều suất và vẫn chưa đủ, cụ thể là với 2 thìa đường và nửa pound thịt lợn trong 15 ngày (?!).
...
Một lần nữa tôi chân thành mong anh chú tâm đến cậu bé tài năng đặc biệt này. Cậu ta ko thể phát triển nếu thiếu thực phẩm thiết yếu"
(Trích thư của K. Lukashevich gửi A. Lunacharsky*)
*Lunacharsky là chính ủy phụ trách về văn hóa giáo dục giai đoạn từ sau cách mạng đến 1928, giai đoạn phát văn hóa giáo dục Soviet với nhiều thử nghiệm mới tích cực - ND
***1922
- Cha Shostakovich qua đời
- Theme with Variations for orchestra (op. 3) (Biến tấu trên một chủ đề sáng tác cho dàn nhạc)
- Two Fables of Krilov with voice and orchestra: “The Dragon-fly and the Ant”; “The Ass and the Nightingale” (op. 4). (Sáng tác cho giọng hát và dàn nhạc: "Chuồn chuồn và kiến", "Con lừa và chim họa mi" Op.4, dựa trên 2 chuyên hoang đường của Krilov)
- Three Fantastic Dances for Piano (op. 5). ( 3 vũ khúc phóng túng cho piano op.5)
- Suite for Two Pianos (op. 6). (Tổ khúc cho 2 piano Op.6)
1921 - “một trường hợp phát triển sớm gây kinh ngạc...”
1922 ... “ một nghệ sĩ với tài năng xuất chúng... luôn gây xúc động đến kinh ngạc..."
(Nhận xét của Hiệu trường nhạc viện Petrograd ( Petrograd Conservatoire), A. Glazunov, về D. Shostakovich).
Đoàn diễu hành trên phố với mô hình gỗ Tượng đài Quốc tế thứ 3 của Tatlin
Leo Arnshtam:
"Chúng tôi rất hạnh phúc... có những thời điểm với tâm trạng đặc biệt như vậy, bầu nhiệt huyết mang con người xích lại gần nhau hơn... Mayakovsky khi đó đã viết "Mệnh lệnh cho đội quân nghệ thuật": "Đường phố là cọ vẽ, những quảng trường là bảng pha màu... Mang piano ra phố". Piano thực sự đã được các sinh viên nhiệt huyết mang ra phố..."
Xe tải chở đàn cùng với sinh viên nhạc viện, mà Shostakovich cũng nằm trong số đó, đổ ra các con phố, họ chơi nhạc và diễn thuyết khắp nơi... thứ khiến cho cuộc cách mạng âm nhạc thực sự có ý nghĩa...
(Leo Arnshtam trả lời phỏng vấn O. Dvornichenko.)
***
1923
- Tốt nghiệp khoa piano nhạc viện Petrograd
- Chơi piano tại rạp chiếu phim hay đệm nhạc cho phim ( giai đoạn phim câm, âm nhạc cho phim thường ko được sáng tác riêng hay có sẵn, mà một nhạc công sẽ đệm đàn phụ họa trực tiếp cho cảnh phim - ND), các rạp “Bright Reel”, “Splendid Palace” (rạp ở Riga, Latvia?! xây dựng năm 1923 - ND) and “Picadilly” (?!).
- Đợt ốm và chuyến đi tới Crimea (Crưm)
- Viết Scherzo for Orchestra (op. 7). (Scherzo cho dàn nhạc op.7)
- 13-12... Lần đầu biểu diễn Trio Op.8
(‘Teatr’ (Tờ "Sân khấu"), 1923, No.12).
"Để được nhận vào làm ở rạp chiếu phim tôi phải thực hiện một bài test. Đầu tiên họ yêu cầu chơi "The Blue waltz" (Danube xanh?) rồi sau đó là một đoạn nhạc mang màu sắc phương Đông. <...> Bài test diễn ra suôn sẻ và đến tháng 11 tôi bắt đầu chính thức được nhận vào làm ở rạp "Bright reel".
(D. Shostakovich “Autobiography” “Sovietskaya muzyka”, 1966, No.9, p.25).
July 23, 1923
Glazunov:
Tôi xác nhận rằng D. Shostakovich, tốt nghiệp nhạc viện Petrograd, sở hữu tài năng âm nhạc vượt trội và phong phú. Đã thành thục các kỹ thuật sáng tác từ rất sớm với năng lực sáng tạo ấn tượng, dù mới chưa tới 17 tuổi.
Ngoài ra cậu còn là một pianist tuyệt vời. Không nghi ngờ về một tương lai âm nhạc chói sáng. Tuy nhiên, thật tiếc là hiện tại sức khỏe cậu ko được tốt, với một số triệu chứng của bệnh lao đã được các bác sĩ khám và khuyên nên gửi câu đến Crimea để chữa trị. Tôi rất mong anh có thể lập tức xem xét khả năng giúp đỡ nghệ sĩ trẻ này, giúp cậu có điều kiện chữa trị cần thiết và hồi phục nhanh chóng. Nếu có vấn đề gì với cậu thì sẽ là mất mát ko gì bù đắp nổi cho nền nghệ thuật của chúng ta.
( Trích thư A. Glazunov gửi A. Lunacharsky).
Lê Long/ nhaccodien.vn/info
